عسل یکی از مواد غذایی است که در برنامه غذایی کودکان دارای ارزش غذایی بالایی است. عسل برای کودکان فواید فراوانی دارد که از جمله آن می‌توان به رفع کم‌خونی و کمک به رشد کودک اشاره کرد.
هر ۱ قاشق غذاخوری عسل که حدودا ۲۱ گرم می‌باشد، ۶۴ کالری، ۱۷.۳ گرم کربوهیدارت و صفر گرم چربی و پروتئین دارد. انتخاب عسل به جای قند و شکر، باعث افزایش تدریجی سطح قند خون می‌شود که در نهایت به کنترل سطح گرسنگی کمک می‌کند. ضمنا خواص آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی و تسکین‌دهنده عسل را نباید فراموش کرد. سطح PH کمی اسیدی عسل ( بین ۳.۲ تا ۴.۵) به جلوگیری از رشد باکتری‌ها و خاصیت آنتی اکسیدانی آن نیز به پاکسازی رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. در زیر به برخی فواید شناخته شده عسل اشاره خواهیم کرد.
عسل حاوی ۷۰ تا ۸۰ درصد کربوهیدرات است و از مقادیر بالای مونوساکاریدهای فروکتوز و گلوکز، تشکیل شده است.آب و مواد معدنی نظیر آهن،کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفات نیز سایر ترکیبات آن را تشکیل می‌دهند. عسل برای کودکان همچنین دارای خواص ضدعفونی کننده و ضد باکتری می‌باشد.
- رفلاکس :
عسل ۱۲۵ برابر آب مقطر در دمای بدن ( ۳۷ درجه سانتیگراد)، ویسکوزیته دارد و ناحیه بالای معده را پوشش می‌دهد و از افزایش و بالا آمدن سطح اسید معده جلوگیری می‌کند. پس می‌تواند در جلوگیری از رفلاکس (GERD) موثر باشد. - اسهال و استفراغ کودکان :
عسل به عنوان یکی از ترکیبات به کار رفته در محلول‌های مایع درمانی خوراکی (ORS) استفاده شده و مشخص شده که می تواند مدت اسهال باکتریایی را در کودکان کوتاه کند.
-
ترمیم زخم و سوختگی
می‌توان از عسل برای کودکان به صورت موضعی برای درمان زخم نیز استفاده کرد. در التیام سوختگی نیز ممکن است موثر باشد و ارزانتر از سایر مداخلات بویژه آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی است که عوارض جانبی زیادی نیز دارند. البته باید دقت داشت که نمی‌توان از عسل به جای روش‌های درمانی تجویزشده استفاده کرد.
-
درمان آلرژی‌ها
اثر عسل در به حداقل رساندن آلرژی‌های فصلی ثابت شده است. عسل به عنوان نوعی درمانگر طبیعی توصیه می‌شود و می‌تواند سرفه را تسکین دهد. مصرف عسل برای کودکان، سرفه‌های شبانه را کاهش می‌دهد و کیفیت خواب را در بین کودکانی که مبتلا به عفونت تنفسی فوقانی هستند، بهبود می‌بخشد. (البته به شرطی که به خود عسل حساسیت وجود نداشته باشد ).
-
مقابله با عفونت‌ها
عسل حاوی پروتئین defensin است که توانایی خوبی برای از بین بردن باکتری‌ها دارد. عسل همچنین می‌تواند مقاومت باکتری‌ها به آنتی بیوتیک‌ها را کاهش دهد. خاصیت میکروب‌کشی عسل طبیعی ۳ برابر عسل صنعتی می‌باشد.
-
موارد احتیاط مصرف عسل برای کودکان
با تمام خصوصیاتی که برای عسل برشمردیم باید به این نکته توجه داشت که عسل نوعی قند است و باید در حد متعادل مصرف شود. زنان و مردان به ترتیب نباید بیش از ۱۰۰ و ۱۵۰ کالری در روز از قندهای اضافه شده استفاده کنند، که این مقدار تقریبا برابر ۲ قاشق غذاخوری در روز برای زنان و ۳ قاشق غذاخوری برای مردان می‌باشد. عسل همچنین می‌تواند حاوی اسپورهای سمی به نام بوتولونیوم باشد و منجر به بوتولیسم در نوزادان شود. بوتولیسم نوعی مسمومیت غذایی نادر اما جدی می‌باشد که باعث فلج شدن می‌شود. حتی عسل‌های پاستوریزه نیز ممکن است محتوی این اسپورها باشند. به همین دلیل کودکان زیر ۱ سال نباید از عسل استفاده کنند.
عوارض مصرف عسل برای کودکان زیر ۲ سال
عسل همچنین می‌تواند حاوی اسپورهای سمی به نام بوتولونیوم باشد و منجر به بوتولیسم در نوزادان شود. بوتولیسم نوعی مسمومیت غذایی نادر اما جدی می‌باشد که باعث فلج شدن می‌شود. حتی عسل‌های پاستوریزه نیز ممکن است محتوی این اسپورها باشند. اگر این اسپورها توسط افراد بزرگسال بلعیده شوند، تأثیر بدی بر آنها ندارند. ولی اگر وارد بدن نوزاد شوند، در مجرای گوارشی او تکثیر می‌یابند و باعث تولید سم بوتولینم می‌شوند. حتی اگر برای شیرین شدن سر پستانک نوزاد، عسل به آن بمالید، این سم را در بدن نوزاد ایجاد خواهد کرد. سم بوتولینم به‌عنوان کشنده‌ترین سم برای انسان شناخته شده است. مقدار کشنده آن یک ده‌میلیونیم میلی‌گرم به‌ازاء هر کیلوگرم وزن بدن است که این مقدار با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود. اگر این مقدار بسیار جزئی وارد جریان خون شود، در کمتر از چند دقیقه با فلج‌کردن عضلات تنفسی، باعث مرگ فرد می‌شود.به همین دلیل کودکان زیر ۱ سال نباید از عسل استفاده کنند. معده ی نوزادان زیر ۱۲ ماه هنوز کامل رشد نکرده و وقتی این باکتری به آن وارد شود می‌تواند در آنجا رشد کرده و سمی تولید کند که منجر به بیماری کشنده ای به نام بوتولیسم می‌شود. برای مثال در آلمان سالی یک مورد بوتولیسم گزارش می‌شود که البته بخاطر مصرف زیاد عسل توسط مردم این کشور است. با این حال در بسیاری از کشورها قانونی برای ضرورت چنین هشداری روی بسته بندی عسل وجود ندارد.
دادن عسل به نوزاد زیر یک‌سال باعث بروز مسمومیت ”بوتولیسم“ می‌شود
بوتولیسم نوزادان، در تمام قاره‌ها به‌جزء آفریقا وجود دارد. بوتولیسم می‌تواند توسط خاک یا گرد و غبار (به‌خصوص گرد و خاک کیسه جاروبرقی) در نوزاد ایجاد شود، ولی خوردن عسل، مهم‌ترین عامل بروز این مسمومیت است. مسمومیت بوتولیسم در نوزادان زیر یک‌سال اتفاق می‌افتد، ولی بیشتر تا سن ۶ ماهگی است. خوشبختانه در بیشتر موارد، مقدار سم آنقدر کم است که مسمومیت غیرقابل تشخیص است.
اولین علامت بوتولیسم در نوزاد، یبوست است (البته یبوست در بسیاری از نوزدان شایع است و خطری هم ندارد) که ۳ تا ۳۰ روز بعد از خوردن عسل بروز می‌کند. در طی روزهای بعدی نوزاد دچار ضعف، بی‌میلی به غذا، کاهش اشتها و گریه‌کردن ضعیف می‌شود.
اگر بیماری پیشرفت کند، نوزاد کمتر و کمتر حرکت می‌کند و آب از دهانش می‌ریزد. عمل مکیدن و بازکردن دهان کاهش می‌یابد. عدم کنترل سر نیز از علائم جدی این بیماری است. حتی تنفس ضعیف ممکن است به تدریج یا به‌طور ناگهانی بروز کند. پس اگر کودک سالمی دچار علائم بالا باشد یعنی یبوست همراه با ضعف در مکیدن و گریه‌کردن یا نفس‌کشیدن، باید او را نزد پزشک ببرید، زیرا ممکن است دچار بوتولیسم شده باشد، مگر اینکه علت دیگری برای این ضعف وجود داشته باشد.
اگر پزشک تشخیص داد که کودک دچار بوتولیسم شده است، بایستی برای مدت یک‌ماه در ICU تحت مراقبت ویژه باشد (با سیستم تهویه خودکار و غذاخوردن متناسب از راه لوله). بعد از آن برای مدت دو هفته هم در بیمارستان بستری شود. اگر پزشک بوتولیسم را به درستی و فوری تشخیص دهد و نوزاد هم سریعاً تحت درمان و مراقبت قرار بگیرد، هیچ خطری سلامتی نوزاد را تهدید نخواهد کرد و می‌تواند کاملاً بهبود یابد. میزان مرگ ناشی از این مسمومیت در نوزادان بستری در بیمارستان کمتر از یک‌درصد است. اخیراً یک پادزهر برای این مسمومیت کشف شده است که می‌تواند مدت زمان بستری شدن در بیمارستان و ICU را کاهش دهد. مؤثرترین روش برای جلوگیری از مسمومیت بوتولیسم در نوزاد، ندادن عسل به اوست. شیر مادر نیز شدت بوتولیسم را کاهش می‌دهد. بنابراین علی‌رغم فواید فراوان عسل، مصرف آن در کودکان زیر یک سال مجاز نمی‌باشد و برای سلامتی آنها مضر است.
بعد از گذشت یک سال، معده ی نوزاد کاملا رشد کرده و می‌تواند تخم باکتری‌ها را گوارش کند پس دیگر خطر ابتلا به بوتولیسم وجود ندارد. قابل ذکر است کودکان بالای ۲ سال باید عسل بخورند پس بهتر است از مقدار کم شروع کنید، یک روز فاصله بیاندازید، و سپس دوباره کمی عسل به او بدهید. عسل برای کودکان فواید خارق العاده‌ای دارد.